domingo, 20 de novembro de 2016

Emilia Pires insulta no halimar ho ita nia tribunal tanba hetan protesaun hosi governu Rui Araujo nian

.

Maubere Tuba Rai Metin

Tuir ajensia notisias malae nian, Lusa, eis ministra Finansas, Emilia Pires, oras nee nia hela iha Portugal ba hetan tratamentu mediku no nia lakohi fila ba Timor-Leste hodi hatan iha Tribunal no nia eziji katak nia julgamentu kontinua iha tribunal rai liur nian, Portugal.

Eis ministra nee halimar no insulta ita nia tribunal tanba nia hetan protesaun barak hosi Rui Araujo nia governu, nune’e nia hatene katak tribunal sei la brani hodi hasai mandatu kaptura internasional ba nia. Timor-Leste laiha poder hodi kaer Emilia tanba eis ministra ne’e iha sidadania tolu, Timor-Leste, Australia no Portugueza, no tuir lei internasional nia la bele hetan kapturasaun tanba Timor-Leste laiha Tratadu Estradisaun ho nasaun nain rua ne’e. Maibe Tribunal Timor-Leste nian devia nafatin hasai mandatu kaptura ida hodi hamoe Emilia Pires no ba mundu mos hatene katak nia ema ke la respeita lei nomos hetan suspeita hanesan ema koruptor ida.

Emilia Pires beibeik ona ke nia dehan katak nia ema inosente, ha’u rasik la hatene se nia inosente ka kulpadu tanba hau laos juiz maibe ha’u hatene katak Emilia Pires ema ida ke tinan rua liu ba, nia halo perseguisaun ba juiz internasional balun iha Timor-Leste no halo kontaktu barak ho ajensia internasional sira hodi espulsa juiz internasional sira hosi ita nia rain. Ita hotu hatene katak ita nia governu espulsa juiz internasional sira tanba sira (governu) dehan katak sira halo intervensaun ba ita nia sistema justisa, antaun hau husu ba ita-boot sira. Tanba sa mak foin Emilia hakarak halo ninia julgamentu iha rai liur, Portugal? Tan ba sa mak foin fiar ona juiz internasional no la fiar ita nia juiz sira? Ida ne’e mak sai kestaun ba ita hotu hanoin didiak hodi ita tau matan ba ema ema ho pasaporte rua ka tolu iha ita nia rain. Justisa ba ema hotu ka justisa ba ema kiak no ba Timoroan ke laiha pasaporte rua ka tolu?

Saida mak ba akontese ho senora Madalena Hajan? Nia mos bele ba Portugal no ba hetan privilejius hanesan Emilia Pires ka lae? Karik lae, antaun ita asisti ona injustisa boot ida, tanba arguida rua iha prosesu judisial ida hetan tratamentu la hanesan no tuir hau nia hatene, lei hanesan ba Timoroan hot-hotu, labele halo diskriminasaun tan de’it ida iha pasaporte rua ka tolu no ida iha pasaporte ida de’it.

Emilia Pires beibeik hetan tratamentu privilijiadu iha ita nia rain, nia sai arguida maibe sei hetan servisu boot boot iha Rui Araujo nia governu, sei reprezenta ita nia Estadu iha rain liur, sei hetan tratamentu mediku iha nasaun seluk no foin nia eziji ba ita nia trubunal sira hodi kontinua ninia julgamentu iha Portugal tanba nia la fiar ita nia sistema justisa.

Nasaun Timor-Leste fo fiar no fo autorizasaun ba nia ba reprezenta ita nia rain iha rain liur no Emilia aproveita situasaun ida ne’e no la fila mai ona, se mak kulpadu? Kulpadu mak governu Rui nian tanba foo tratamentu liurai ba senora Emilia tanba senora ida ne’e hanesan katak nia ema matenek liu Timoroan hotu, nia sai arguida  maibe sei hetan servisu diak, simu osan bobot tebes no sei lori arguida ida hodi sai reprezentante nasaun nian iha rain liur no foin nia la respeita ita nia tribunal no aat liu tan, insulta ita nia sistema justisa. Emilia Pires mak maupagador ka Rui Araujo nia governu mak insulta no laiha respeitu ba ita nia rain no povu?

Iha ita nia sistema judisial ema hotu inosenti to’o sentensa tranzita julgadu, ida nee hanaran prezunsaun inosensia maibe hau husu ba ita-boot sira: Timoroan hotu hetan prezunsaun inosensia ka lae? Karik lae, tanba tinan kotuk Mauk Moruk no nia membru la hetan chanse ida ne’e, tanba otoridades aplika sentensa hukuman mati ba sira, sira la hetan privilejiu prezunsaun inosensia hanesan Emilia Pires hetan, tanba sa? Tanba sa se diskonfia Mauk Moruk no ninia membru halo “krimi hasoru Estadu” la kaer de’it sira no lori sira ba hatan iha tribunal no fo sentensa ba sira tuir ita nia lei demokratiku? Tanba sa tenki oho sira hanesan balada fuik uainhira sira laiha kilat iha sira nia liman? Tan de’it governu tauk sira nia liafuan, tan de’it sira koalia hasoru governu? Timor-Leste nasaun demokratiku, hahalok oho ema la iha ona fatin, iha tempu Arnaldu Araujo mak halo hanesan ne’e, tempu invazaun nian, laos iha era independensia.

Arguida Emilia Pires deskonfia halo krimi hasoru Estadu Timor, deskonfia nia halo negosiu ba nia laen nia kompania hetan benefisiu, deskonfia katak nia kaer Timoroan nia osan hodi fo vantajen ba nia laen. Mauk Moruk nunka nunka naok ita nia osan no hetan hukuman mati, tanba sa Emilia Pires hetan privilejiu barak uainhira nia sai ona arguida? Ida ne’e hatudu momos ba ita hotu kuidadu karik ita laiha pasaporte rua ka laiha protesaun hosi ita nia ukun nain bot hanesan Mari Alkatiri, ke ba tribunal hanesan testemunha hodi defende Emilia iha fulan balun liu ba. Mari Alkatiri uluk la hetan projetu nia kritika tun sae Finansas Timor-Leste nian no uainhira hetan projetu Oekusi ba kedas ho Xanana Gusmão defende arguida Emilia Pires iha tribunal. Hahalok ida ne’e halo ita hanoin katak sira defende malu, sira defende de’it sira nia intrese, povu nia intrese ka direitu laos sira nia prioridade. Iha tinan 2017 ita ba fo fali ita nia votu ba ema sira ne’e ka?

Emilia laiha direitu nein ida hodi eziji julgamentu iha Portugal tanba nia ema Timoroan no uainhira nia la respeita ita nia leis antaun tempu to’o ona hodi hasai ninia nasionalidade timorense hosi nia, ita nia sistema judisial la bele admiti hahalok ida ne’e, la bele admiti sidadaun ida hanoin katak nia aas liu ita nia lei no aat liu tan, halo ita nia nasaun moe iha mundu nia leet. Lei bele fo dalan ba nia iha julgamentu iha nasaun seluk, maibe Emilia laiha direitu hodi hatun no hamoe ita nia nasaun RDTL.

Ita nia matebian rihun ba rihun la mate hodi ema hanesan Emilia Pires no Rui Araujo halo ita nia nasaun moe no ba sira hatun ita nia dignidade hanesan nasaun independenti iha mundu nia leet, se-se de’it mak hamoe no hatun ita nia dignidade hanesan nasaun iha mundu nia leet tenki hetan konsekuensia hosi ita nia Estadu, labele kontinua dehan katak sira ema Timor tanba sira lolos laos ema Timor maibe traidor da patria.

Ita tenki nafatin eziji justisa ba ema hotu, kiik ka boot, ema hotu iha lei nia okus! Justisa hanesan ba ema hotu, hanesan ba Timoroan hotu, agora!
.

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.