BENVINDU PREZIDENTE JOKOWI, LABELE HALUHA KAZU KRIME KONTRA UMANIDADE

.

A-N-T-I

ALIANSA NASIONÁL TIMOR-LESTE BA TRIBUNÁL INTERNASIONÁL

Sekretáriadu: La’o Hamutuk, Institutu Timor-Leste ba Analiza no Monitorizasaun ba Dezenvolvimentu

Rua dos Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste

Tel: +670-3321040 ka +670-77432621

E-mail: atino@laohamutuk.org ka lanarra.del@gmail.com Website: www.laohamutuk.org

Komunikadu da Imprensa

BENVINDU PREZIDENTE REPUBLIKA INDONEZIA IHA TIMOR-LESTE, LABELE HALUHA KAZU KRIME KONTRA UMANIDADE

“Hakotu impunidade no konsolida demokrasia ho direitus umanus”

Maske sei tanis no triste tanba kanek husi ami nia isin seidauk fitar maibé mós kontente tanba hetan vizita husi Prezidente Indonézia nian ne’ebé ho kometimentu atu buka solusaun ba krime sériu durante okupasaun ilegál husi tinan 1975 to 1999. Ami hein katak durante vizita ne’e nudár pasu inisiál ida ba solusionamentu krime kontra umanidade sira ne’ebé seidauk iha akontabilidade finál.

Aktu kruél no tratamentu desumanu ne’ebé komete husi militár Indonézia kontra Povu Timor-Leste seidauk lakon husi memória Povu Timor nian. Lider prinsipál sira ba kazu krime grave sira-ne’e kontinua livre no violasaun sira hanesan repete iha Papua Barat, Maluku no fatin seluk iha Indonézia. 

Iha relatóriu barak inklui relatóriu Chega! fó sai informasaun kona-ba violasaun oin-oin husi militár Indonézia kontra povu Timor-Leste. Violasaun hirak ne’e inklui tortura, oho, halakon forsadu, halakon povu nia direitus sivíl polítiku no ekonomia sosiál.

Durante tinan 24, iha violasaun barak lahalimar. Nudár ezemplu, hafoin baze apoiu ba Falintil nia iha tinan 1978 rahun, militár Indonézia no kolaborador Timor oan sira ba Indonézia hatama Populasaun sivíl sira iha kadeia konsentrasaun sira. Ema hotu ne’ebé envolve hatene situasaun difisil iha momentu ne’ebá. Durante iha konsentrasaun, populasaun sivíl sira (ema ne’ebé la involve iha kombate) la iha liberdade ba halo toos no natar hodi prodús ai han naton ba sira nia an no família. Populasaun sira sofre hamlaha no malnutrisaun maka’as, ema barak mate iha periodu konsentrasaun ne’e. Populasaun sira lakon direitu ba ai han, edukasaun no saúde, nune’e hamosu kiak estruturál too agora.

Maske prosesamentu ba kazu krime sériu balun halo ona iha Dili no Jakarta ba kazu 1999, nunka akontese justisa no la hetan solusaun I husi direitu povu, vítima. Autór prinsipál sira ne’ebé dezeña no komanda krime hirak ne’e ema na’in rua de’it husi Timor oan mak tama kadeia no akuzadu seluk kontinua livre husi tribunal kredivel, hanesan Prabowo Subianto, Wiranto no jenerál sira ne’ebé involve krime sei livre husi prosesu justisa.

Ami hatene katak prosesu demokrasia hahú atu la’o fali iha Indonézia tanba povu no jornalista sira ho liberdade hahú foti kazu 1965-1967 ba públiku, ami mós hein katak prosesu governu Indonézia bele loke ona vontade ba kazu krime pasadu sira, tuir lei no mekanizmu nasionál no Internasionál. Ami mós kontinua ezije ba estadu rua Timor-Leste no Indonézia no mós ONU atu diskute relatóriu Chega! ho Komisaun Verdade no Amizade (KVA) nune’e bele hahú implementa rekomendasaun sira iha relatóriu refere, liliu kona estabesementu Komisaun ba Buka Ema Lakon nian Tamba besik tinan sanulu ona entre Governo rua sidauk seriu hodi hakonu obrigasaun tuir rekomensaun KVA nian.

Labele haluha katak komunidade internasionál promete ona dala barak katak tenke harii tribunal internasionál bainhira estadu rua falla atu hakotu impunidade ba krime sériu sira. Ami fiar katak Sr. Joko Widodo respeita lei, demokrasia no direitus umanus, no ami husu oinsá ita bele servisu hamutuk atu enfrenta dezafiu sira bo’ot tebes ne’ebé agora prevene povu Timor no Indonézia atu atinje objetivu sira ne’e.

Ami nudár ativista ba direitus umanus no povu Timor-Leste kontinua hamutuk ho belun ativista no povu Indonézia hodi ajuda buka demokrasia ba Indonézia no justisa ba povu Timor-Leste. 

Obrigadu.

Dili, 26 de Janeiru de 2016 

Sekretariadu ANTI

.