terça-feira, 16 de fevereiro de 2016

Taur la sala bainhira ezonera Lere - Governu no PN mak la hatene halo sira nia knar

.
Foto de Presidência da República de Timor-Leste, Facebook
José Fretilino

Hau lee deklarasaun Lu-Olo, Prezidente Fretilin  nian kona ba polemika demite General Lere no nomeia Filomeno Paixão hodi asume knar hanesan Xefe Forsas Armadas nian no mosu dúvidas barak iha hau nia ulun.

Lu-Olo informa ba jornalista sira katak: “...desizaun Prezidenti Republika (PR) Taur Matan Ruak nian hodi nomeia Brigadeiru Jeneral Filomeno Paixão troka Maijor Jeneral Lere Anan Timur, la pertenenti ho proposta ne’ebe Governu haruka ba PR rasik.”

Tuir ita nia  Konstituisaun iha artigo 86.º hakerek iha alinea m:

m) Tuir proposta Governu nian, Xefe Estadu Maiór Jenerál Forsa Armada, Vise-Xefe Estadu Maiór Jenerál Forsa Armada no Xefe Estadu Maior Forsa Armada nian, rona tuir, iha kazu ikusmai ne’e, Xefe Estadu Maiór Jenerál Forsa Armada nian.

To’o iha nee Sr. Lu-Olo hateten los kedas, maibe hau nia dúvidas mak oinseluk no karik mak xavi hodi hamate problema ida ne’e. Iha ne’ebe iha ita nia Konstituisaun ka lei oan seluk dehan ka hakerek katak Prezidente Taur Matan Ruak tenki simu proposta hosi Governu? Lei ida ne’ebe dehan katak Matan Ruak presiza hakruuk ba proposta Governu nian?

Tanba hau laos ema jurista, hau ba husu ba hau nia belun jurista sira hodi foo hanoin mai hau no ida dehan mai hau katak:

 "Kestaun mak ida ne’e: Laiha disposisaun legal nein ida iha Konstituisaun Republika Timor-Leste nian hodi obriga Prezidente Republika kumpri proposta ke Governu halo.” 

Jurista seluk mos dehan, “Ó rona, ema ke halo nomeasaun mak Prezidente tuir proposta Governu nian, Prezidente mak Xefe Forsas Armadas nian. Ida ne’e proposta deit, karik laos proposta deit, entaun sira (Governu)  mak halo nomeasaun. PR mak nomeia, nia la tenki tuir governu nia proposta”.

Entaun Taur Matan Ruak la sala bainhira ezonera Jeneral Lere no nomeia Filomeno Paixão hodi assume knaar hanesan Xefe Estadu Maiór Jenerál Forsa Armada. Ne’ebe laiha krizi institusional nein ida, ita nia Xefe de Estado la halo sala nein ida, sa tan hasoru Konstituisaun.

Ita hotu mos labele haluha katak Jeneral Lere iha fulan Fevereiro tinan kotuk, nia husu atu reforma, ne’ebe Matan Ruak aseita no tanba Governu la propoin naran seluk, Prezidente nomeia,  nia sala iha ne’ebe? 

“Lere la tenki submete ba Governu ka Parlamentu nia vontade. Nia iha direitu tomak hodi husu reforma no nia tenki husu ba Prezidente, Prezidente simu. Laiha dalan hodi lao ba kotuk. Bainhira Lere husu reforma, Governu devia aje tuir kompetensias konstitusionais, bainhira Governu la halo buat ida, Governu loke dalan hodi Prezidente nomeia ema seluk”, dehan jurista ida.

“Ida ne’e lisaun politika ida, realidade mak se mak la kumpri sira nia missão mak governu no Parlamentu, Governu tanba la exerse sira nia dever konstitusional no funsional, Parlamento tanba hahu “tolok”  ema ne’ebe okupa kargu masimu iha Timor-Leste, sira "tolok" ho forma inkompetente no hasoru lei. Sira devia agradese Prezidente Taur Matan Ruak tanba nia ezerse ninia deveres konstitusionais no Governu inkompetente ida ne’e halimar barak ho lei", ramata.

Governu mak sala tanba la rona Lere Anan Timur nia hakarak no sira hanoin katak ema hotu tenki halo deit saida mak sira hakarak, ne’ebe foin sira hakfodak tanba Matan Ruak laos sira nia boneka (Rui mak boneka) no la tau deit karimbo ba sira nia rezolusaun. Timor-Leste presiza duni líder ida korajozu hanesan ita nia Prezidente, hodi trava hahalok aat husi Rui nia Governu nomos asu aman no inan sira ke tur iha PN nia laran hodi naok povu nia osan, Governu no PN moe laiha duni! Ho Prezidente mak imi buka halimar, maibe la hetan, boy! 

Bainhira hau lee katak Lu-Olo hakarak Taur tur hamutuk hodi rezolve problema ida ne’e, hau hanoin fali bainhira Prezidente veta no husu ba sira aumenta osan ba saude, agrikultura no edukasaun, Governu no deputadu asu inan no asu aman sira rona, no hakarak tur no hanoin hamutuk preokupasaun Prezidente nian? Lae! Entaun agora imi tur mesak ba…Naok mesak ba...Hatenu mesak ba…

“Woof!Woof! Woof!”, deputadu sira no Governu hatenu...
.

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.