sexta-feira, 19 de junho de 2015

Ho haraik an ha'u husu Jeneral Lere hodi hapara ona bosok povu

.


José Monteiro
.
"Hafoin hasoru malu ho Prezidenti Republika (PR), Taur Matan Ruak, iha Palasiu Presidensial, Kuarta (17/6/2015), Maijor Jeneral Lere hateten, F-FDTL la iha kompetensia atu bandu L-7 halo manifestasaun ou lae, maibe PNTL ho Ministeriu Publiku iha kompetensia atu autoriza manifestasaun ne’e ou lae" - Jornal Nacional Diário. 

Jeneral fo'o sai iha intrevista ida katak F-FDTL laiha kompetensia atu bandu Komandante L-7 atu halo manifestasaun maibe PNTL no Ministeriu Publiku iha kompetensia atu  autoriza ka lae.

Ho haraik an ha'u husu jeneral Lere hodi para ona bosok tan povu, tanba liafuan Senhor Lere fo'o sai iha media la loos, liafuan Maijor Jeneral Lere Anan Timor mesak falsu tanba tuir Timor-Leste nia Lei Inan, ema nein ida presiza hetan autorizasaun hosi ema nein ida  hodi halo manifestasaun pasifika hasoru saida de'it ke hakarak, ida ne'e laos ami ka blog ne'e mak inventa, ita bot sira bele lee rasik iha ita nia Konstituisaun:

KONSTITUISAUN REPÚBLIKA TIMOR-LESTE NIAN:

Artigu 42.º (Liberdade reuniaun no manifestasaun nian) 
1.  Iha garantia liberdade ba ema hotu-hotu ne’ebé hakarak halo reuniaun iha pás no la kaer kro’at, no sira lalika husu uluk autorizasaun. 
2. Rekoñese ema hotu-hotu nia direitu ba manifestasaun, tuir lei haruka. 

Artigu 42.º iha letan hosi ita nia Lei Inan dehan katak ema hotu lalika husu permisaun hodi halo manifestasaun pasifika ida, bandu deit maka manifestasaun ho violensia. Ne'ebe hau husu ba ita nia Jeneral ke ami hotu respeita no hadomi atu hapara ona ho liafuan bosok hodi lohi Povu Maubere tanba povu ne'e laos ona beik hanesa uluk iha ita nia beilala nia era.

Surat PNTL haruka ba komandante L7 dehan katak la autoriza halo manifestasaun, tuir ita nia Lei Inan surat ne'e laiha folin tanba mesak inkonstitusional. Komandante L-7 mos hetan TIR laos motif hodi nia la lidera ka halo manifestasaun ida, tanba tuir lei TIR nian ema tenke fo deit nia hela fatin hodi polisia hatene nia paradeiru hodi kontakta nia kona ba prosesu judiciak ke halao hela, ne'ebe lei TIR nian la bandu sidadaun nein ida hodi halo manifestasaun.

Ita nia Jeneral Lere mos dehan katak PNTL sei uza forsa hasoru Komandante L-7 no ninia massa maibe Iha ita nia Kodigu Penal artigu 170o mos dehan katak polisia ida ke halo interferensia iha manifestasaun ida ke tuir lei bele hetan prizaun tinan tolu. Ne'ebe bainhira PNTL amiasa L-7 katak sei uza forsa, karik sira uza forsa duni, L-7 bele hatama prosesu kriminal ida iha tribunal hasoru polisia sira ke koko para manifestaaun ne'e.

Artigu 170.º

Liberdade ba reuniaun no manifestasaun 

Se maka interfere iha reuniaun ka manifestasaun iha fatin públiku ka nakloke hela ba públiku, legalmente autorizada, hanesan impede ka buka-dalan atu impede reuniaun ka manifestasaun ne’e atu realiza, sei hetan pena prizaun too tinan 2 ka multa. 
2. Autoridade polisiál nia ajente ne’ebé impede ka buka dalan atu impede, iha situasaun ne’ebé la tama iha kondisionalizmu legál, ema ruma atu ezerse nia direitu ba reuniaun ka manifestasaun deskritu iha númeru anteriór sei hetan pena prizaun too tinan 3

Ita hotu hakarak manifestasaun ne'e lao iha pas nia laran, laiha lei nein ida ka ema nein ida katak bele hapara ninia bontade hodi halo manifestasaun ne'e tanba lei hotu-hotu dehan nia bele, la bandu. Ha'u sadik imi hotu atu hatudu ba blog ne'e lei ida ke bandu Komandante L-7 halao no lidera manifestasaun pasifika ne'e.

Ukun nain sira bele dehan PNTL ba kaer, Governu, Parlamentu, Ministeriu Publiku  no Prezidente Republika bandu manifestasaun maibe sira hotu hotu hamutuk tuir lei laiha kbiit legal hodi hapara manifestasaun ida ne'e.

Ema  barak tauk manifestasaun no ha'u rasik kompriende, tanba ha'u mos hanoin barak kona ba manifestasaun ne'e, maibee ida ne'e maka demokrasia, ida ne'e maka dalan hodi povu hatudu sira nia halerik ba ukun nain sira. Manifestasaun sira dalan ida diak iha demokrasia hodi ukun nain sira rona povu nia lia, hodi povu espresa sira nia terus maibe tenke lao iha pas nia laran. Karik hamosu violensia polisia iha duni poder hodi kaer ema ke hakarak kria instabilidade iha ita nia rai, ida ne'e la sala, lei fo dalan duni ba polisia bele halo atuasaun.

Iha nasaun moris iha ditadura nia laran maka ukun nain sira tauk povu halo manifestasaun no polisia amiasa tun sae povu kazu sira hakarak halo manifestasaun, iha demokrasia laiha dalan atu amiasa ema nein ida tan de'it hakarak halo manifestasaun ida.

Karik PNTL halo atuasaun no laiha razaun konformi lei ida, ha'u espera katak ita nia tribunal sira halo atuasaun maka'as hasoru sira tanba polisia rasik maka viola ita nia Lei Inan no ita nia Lei Oan sira.

Ha'u husu ba ita nia ukun nain hodi labele bosok povu iha deklarasaun sira halo iha media, povu merese rona lia loos no povu sei la beik hanesa uluk.

Maka ne'e deit.

Obrigadu wain.
.

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.