“PM Xanana Rezigna Atu Lidera Planu Integradu”

.

Jornal Nacional Diario - Kuarta-feira, 18 Dezembru 2013 

Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmao informa katak, nia deklara rezigna an husi Governu, iha tinan 2015 oin mai, tanba atu lidera planu integradu. 

 “Ami ses-an atu tau matan ba desentralizasaun mos, sira tau matan iha buat seluk, hau tau matan iha planu integradu,” afirma PM Xanana ba Jornalista liu husi nia diskursu bainhira partisipa iha diskusaun kona-ba partisipasaun Juventude ba estabildiade iha Comoro-Dili, Tersa (17/12). 

Xanana dehan, agora ne’e la’os tempu atu hadau malu kadeira maibe, tempu atu dezenvolve rai ida ne’e no hadia povu nia moris. Tanba tuir Xanana, Povu Timor-Leste (TL), ohin loron hakarak han de’it supermi ho fos Vietnam, i han hotu tiha moras ataka. 

 Maibe kompara ho tempu uluk, dehan xanana, iha ai laran han deit talas ho batar, to’o agora sei forte nafatin. Xanana koalia tan katak, Ramos Horta depois fila fali mai, nia mos sei hetan fali nia kna’ar ida fora husi instituisaun do estadu, hodi bele deskute ho instituisaun hotu-hotu konaba Timor-Leste nia problema. 

“Hau husu ba Konsellu Nasional Joventude Tinmor Leste atu tau matan no buka, demokrasia ne’e la rejolve buat hotu iha mundu tomak, tamba demokrasia ne’e ohin loron iha Portugal hemu bee, hanesan mos Espanha, Grecia, Italia no Franca,” esklarese Xanana. Tuir xefi Governu ne’e katak, Demokrasia ne’e la’os atu hakilar de’it, tanba ida ne’e mak partisipasaun juventudi ne’e hodi promove estabilidade.

 Xanana esplika tan, TL lobi tiha ona ho nasaun G7+, kona ba oinsa mak doador sir abele ajuda rai ida, labele hein deit ema atu fo ninia ajuda mai. 

 “Uluk ita konsege unidade nasional hasoru inimigu ida, maibe ohin ita la konsege unidade nasional, tamba ita hasoru ita nia inimigu boot tebe-tebes mak ita nia an rasik, tanba ida ne’e horikalan ami koalia hodi asenta hanoin kona bah au atu sai,” dehan Xanana. 

Xanana akresenta tan katak, iha enkontru ne’ebe realiza entre Dr. Ramos Horta, Dr. Mari Alkatiri, Francisco Guterres ‘Lu-Olo’ ho nia Parte rasik (Xanana-red) koalia kona ba sira nia papel ne’e saida. 

“Agora hau primeiru Ministru, depois 2017 hau nia membru Governu sira halo sala barak, FRETILIN manan fali, Dr. Mari ba fali Primeiru Ministru, depois ba to’o iha ne’eba problema karik, nune’e CNRT manan fali hau mak ba fali, ida ne’e mak ami nia papel agora, ami husu ba malu hanesan ne’e iha enkontru ne’e,” esplika Xanana. 

Ne’eduni, Xanana haklaken katak, to’o ona tempu ba sira lideransa tuan atu sai, hodi fo fiar ba jerasaun foun, tanba ne’e mak Xanana dehan antes sira atu sai, sira sei provoka situasaun ho intelektuais sira agora hodi buka atu komemora. 

 “Ne’e mak ami dehan ba malu katak lae, ita nia papel agora ne’e la’os tu’ur kadeira, ami nain hat nia papel ses-an hodi forma lideransa foun, la’e ita nia rai sei monu,” relata Xanana. 

Xanana koalia katak, hanoin dezenvolvimentu ho politika sira ne’ebe halo dadauk ne’e, no hanoin ona atu haree katak, oinsa mak bele la’o ba oin. “Ida ne’e atu husu ba ita katak, iha hanoin naruk ida, ne’ebe ita fiar katak, ida ne’e mak los, ita hotu kaer deit ida ne’e, tanba agora ne’e ita iha ona planu estratejiku, tanba ne’e ita tenki ke’e, sala ne’e oinsa mak ita implementa tan ida ne’e,” tenik Xanana. 

 Xanana esplika katak, predeskonsentrasaun ne’e, atu prepara ema, tanba Timor nia problema boot liu iha Timor ne’e mak kultura no sosieade, mak administrasaun finansas. 

Tanba ne’e Xanana dehan, joven sira tenki promove estabildiade tanba kuandu laiha paz, osan atu barak to’o iha ne’ebe, sei la halo buat ida ba nasaun ida ne’e. 

.