quinta-feira, 13 de julho de 2023

PNTL nia atuasaun tendensiosu, la tuir lei, la professional, la iha etika no perigozu tebes ba Jonn Malic nia moris

Maubere Tuba Rai Metin

Polícia Nacional de Timor-Leste (PNTL) sira nia atuasaun bainhira loron balun liu ba hasoru sidadaun Timor-Oan ida naran iha Facebook Jonn Malic tendensiosu, la professional, kontra lei no bele iha konsequensia perigozu hasoru joven ida ne’e.

Tuir Timor-Leste nia Kodigo Penal, John Malic la halo krime nein ida, tanba ita nia lei la estipula difamação. Tanba ne’e hau husu ba autoridade sira ke kaer Jonn sira uza lei ne’ebe hodi halo detensaun ba nia, krime saída maka nia halo? Karik nia “krimi” maka laos ema boot.

Bainhira imi laiha tan dalan hodi kaptura sidadaun ida ke halo kritika ba Governu imi uza imi nia lagu lama no aplika artigo 285 Kodigo Penal nia maibe iha situasaun ida ne’e saída maka Jonn Malic halo la kona ba artigo ida ne’e, ne’ebe dala ida tan hau dehan katak imi nia atuasaun laos tuir lei.

Polícia nia atuasaun iha Facebook mos kontra lei, tanba sira tau ba publiku haree Jonn nia oin, Jonn nia naran no bainhira joven ne’e moris. Polícia labele atua hanesan ne’e tenki proteje sidadaun sira tanba ba tuir lei presunsaun inosensia mos aplika ba Jonn Malic. 

Bainhira PNTL hakerek:

”Kuartel Jerál PNTL Loron 10 Fulan Jullu Tinan 2023.

DIK PNTL Asegura Ona Sidadaun Ne’ebe Defama Líder Nasional Iha Media Sosial

Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Departamentu Investigaasaun Kriminal (DIK) iha loron segunda-feira (10/07) ne’e asegura ona sidadaun Timor oan ida ne’ebe maka hasai liafuan att ka Defama Líder Nasional aktual Primeiru Ministru Xanana Gusmão iha Media Sosial.”

Por amor de Deus, imi hakerek hanesan PNTL maka tribunal ida, imi julga ona Jonn Malik bainhira imi dehan “(...) ne’e asegura ona sidadaun Timor oan ida ne’ebe maka hasai liafuan att ka Defama Líder Nasional aktual Primeiru Ministru Xanana Gusmão iha Media Sosial.”. PNTL hatene saída ke presunsaun inosensia? Signifika katak tuir ita nia lei Jonn Malic ema inocente to’o iha desizaun tranzito em julgadu husi Tribunál. Keta halo konfuzaun, imi polisia, imi laos juiz, compreende ka hakarak hau halo dezeno ida? Imi labele dehan ke nia hasai liafuan aat ka defama ema tanba imi laiha kompetensia ba julga nia, tribunal maka bele deside se nia halo duni ka lae? 

PNTL tendensiosu tebes tanba ba buka ema deit ke koalia aat Xanana Gusmão, tanba sa la atua kontra CNRT media center ke tinan lima insulta tebes primeiro-ministro Taur Matan Ruak, Presidente da República Lu-Olo nomos secretario-jeral Fretilin nian, Mari Alkatiri? Tanba sa imi la kaer sira ba halo identifikasaun hanesan imi halo ho Jonn no aplika mos ba asu sira nee iha CNRT media center artigo 53 Kodigo Prosessu Penal nian? Imi hatene lolos asu sira ne’e hela iha ne’ebe, balun mos hetan kadeira ida iha IX Governu  hanesan premiu ida tanba tinan lima nia laran sira insulta ita nia lider sira iha Governu. 

Polícia Nacional de Timor-Leste tenki sai orgaun independente ida no trata sidadaun sira hanesan laos servisu ba ema ida ka ba partidu ida, imi ho imi nia atuasaun recente imi hatudo momos katak imi tendencioso no imi atua hasoru sidadaun balun maibe sidadaun seluk sira aas liu lei, imi la halo atuasaun. 

Horseik imi kaer tan senhora ida tanba ninia publikasaun iha Facebook, senhora hanesan Jonn Malic nia la halo buat ida hasoru lei, nia koalia lia los, nia husu tanba sa polícia kaer deit ema kiik, tanba sa la kaer ema ke halo assedio sexual hasoru ita nia feto sira, tanba sa? Ida ne’e krimi duni tuir Kodigo Penal Timor nian, brani atu kaer ema ne’e ka lae, PNTL?

Ema ke kaer ita nia feto kikoan sira nia susun, rei feto kikoan sira nia ibun, ne’e krime ka lai tuir ita nia lei?  Saida mak PNTL halo ba alegado abuzador sexual ida ne’e? La halo buat ida tanba nia ema boot, ne’ebe nia boot liu lei,  imi persegue deit povu kiik ba hatudu oin ba imi nia patraun los ka lae? Imi presiza duni eduka imi nia aan. 

Imi halo moe duni instituisaun ida ne’e tanba imi nia servisu halo moe no hamate ita nia demokrasia, demokrasia ida ne’e laos imi nia kusta, ema rihun ba rihun mate hodi Timor Loro Sae hetan Estadu Demokratiku ida, rai ida ne’e lulik no imi labele koko hamate demokrasia tan deit imi servisu ba imi nia patraun ka hakarak halo imi nia patraun kontenti, imi moe laiha ka lae? 

Imi tau Jonn Malic nia foto (foto barak los) iha PNTL nia Facebook no ho ida ne’e imi bele tau sidadaun ida ne’e iha perigo tanba ema bele ba vinga nia, baku nia ka aat liu tan, se ida ne’e akontese duni, PNTL maka kulpadu ka lae? Karik buat ruma akontese ba Jonn PNTL rasik maka kulpadu tanba la respeita segredu justiça no tau Jonn nia foto ba ema hotu haree. Imi diak liu ba estuda lei oituan tan, tanba imi nia hahalok aat los, imi nia hahalok laiha etika ka profissionalismo. Imi nia atuasaun halo ita nia demokrasia moe, hatun ita nia Estadu de Direitu Demokratiku. 

Hau konkorda katak saída balun ke joven sira hakerek laos diak maibe hatudu deit imaturidade politika, no infelizmente ita nia lider politiku balun mos insulta malu, hanesan Xanana Gusmão bainhira insulta tebes Lu-Olo (sei Presidente da Republika iha tempu ne’eba), no Lu-Olo senti ofendidu tebes ho insulto Xanana halo, maibe iha tempu ne’eba PNTL iha ne’ebe? Imi foin komesa identifika ema, oinsa la identifika ema iha CNRT media center?  Se la investiga sira, imi la serve atu servisu iha PNTL tanba imi laiha imparcialidade, integridade nomos honestidade. 

Se Xanana Gusmão hanesan líder boot iha Timor Loro Sae insulta ema seluk iha palku leten bainhira halo kampana eleitoral ba Ramos-Horta, saída lolos maka nia hanorin ba ita nia joven sira? Nia hanorin katak politika halo ho odiu,  insultu, ofensas no ita labele hirus ita nia joven sira bainhira sira ninia hahalok hanesan Xanana nian, los ka lae? Se joven sira halo banati tuir Xanana Gusmão, pasiensia deit, ita nia sociedade maka moras tebes.

Líder boot sira iha Timor Loro Sae nian sira sai “role model” ba ita nia joven sira, ne’ebe iha publiku  imi tenke hatudu  komportamentu ho decência, lia los no etika, hodi nune’e joven sira banati tuir imi nomos respeita imi. 

Se líder boot sira nia komportamentu maka hanesan balada fuik, entaun bainhira joven sira insulta sira, líder merese duni tanba sira maka sai professor ba komportamentu aat ida ne’e. Xanana Gusmão hanesan aman ba nasaun ida ne’e  tenki sai ezemplu boot ba oan sira, labele hanorin sira halo politika foer no etika laiha, labele kaer ita nia feto ho falta de respeito, tenke respeito feto!

Ba PNTL hau husu ba imi servisu ba povu tomak, respeita lei, servisu ho etika no labele iha komportamentu tendensioso ka sai eskravu foun ba partidu politiku nein ida.

Honra ba imi nia uniforme, imi Polícia Nacional de Timor-Leste imi laos TNI ka kopassus no Povu laos imi nia inimigo, kompreende ka lae? 

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.