Forum Estudante Maubere - 21 Jullu 2014
Lia makloke .
.
Antes ne’e hotu ba dala uluk la haluha hato’o ami nia hakuak boot ba ita-boot sira ne’ebé buka dame no justisa iha mundu tomak, inklui membru Komunidade País Lingua Portuguesa ne’ebé hala’o daudaun enkontru iha Dili-Timor-Leste.
Ami la haluha ba solidariedade ida ne’ebé ita-boot sira fó durante okupasaun ilegál militár Indonézia nian, ami espera katak mundu tomak kontinua apoiu povu Timor-Leste iha faze harii estadu ho justisa no equidade hodi hamoos kiak no mukit iha sosiedade Timor-Leste nia.
Ami mós espera katak Povu nia espetasaun ba ukun rasik an total no kompletu bele hetan fatin iha tinan sira oin mai. Infelizmente Povu Timor-Leste agora laiha ona opresaun militár husi rai li’ur hodi oho povu hanesan tinan 24 liu ba (1975-1999). Ami kontente tebes moris iha nasaun ida ne’e maibé ami mós hahú deskonfia ami nia lider sira ba harii estadu direitu no demokrátiku tanba ikus-ikus ne’e ami hare ami nia rai atu monu fali ba nasaun sira ne’ebé ho naran nasionalismu hodi estraga fali nia povu rasik.
Sosiedade sivíl hahú iha limitasaun boot ho liberdade ba espresaun no direitu ba liberdade no seguransa. Timor-Leste iha diresaun ekonomia atu monu ba malisan riku soin nia tanba too agora setór agrikultura no setór báziku seluk ne’ebé povu maioria pertense ingnoradu ka la hetan prioridade husi Polítika estadu nia.
Governu investe osan mina no gas ne’ebé limitadu no la sustentável ne’e ba de’it iha infrastrutura boot sira ne’ebé sei benefisia de’it kompañia multinational sira no elite sira ne’ebé iha ligasaun ho kompañia hirak ne’e. diresaun ida ne’e ami fiar katak sei hamosu injustisa ba Povu no sai nudár poténsia ba konflitu iha futuru nasaun ne’e nia. . KRM no Baze legal sira Paulino Gama alias Mauk Moruk hanesan Komandante ba forsa Falintil-Brigada Vemella durante 1975 to 1985 iha ai-laran bainhira Militár Indonézia aneksa no okupa Timor-Leste.
Entre tinan 1984-1985 Mauk Moruk problema ho Komandu rezisténsia, PM atuál Xanana Gusmão kona-ba restruturasaun ba estrutura funu nia, ikus mai Mauk Moruk deside fila ba sidade hamutuk ho Povu sira ne’ebé hetan kaptura ona no submete ba administrasaun Indonézia nia. Mauk Moruk ba iha Indonézia no ba hela iha Olanda husi tinan sira ne’ebé nia sai too tinan 2008 mak fila ba Timor-Leste. Mauk Moruk terus barak ba nasaun ne’e nia ukun rasik an, nia lakon nia família barak inklui nia kaben durante okupasaun ilegál Indonézia nia iha Timor-Leste.
Durante iha Timor-Leste Mauk Moruk harii Konsellu Revolusaun povu Maubere hodi ezije justisa sosiál no justisa ekonómiku ba Povu Timor-Leste ne’ebé liu ona tinan barak moris iha kiak no mukit nia laran. Organizasaun ida ne’e harii bazeia mós ba estrutura ka sistema ekonomia Timor-Leste ne’ebé la justu no la sustentável. Ema barak fó apoiu moral ba movimentu ida ne’e maibé seidauk foti asaun real ba luta kontra injustisa sosiál no ekonomia iha Timor-Leste.
Ami espera katak too iha nia tempu povu tomak sei revolta hodi reklama sira nia direitu ne’ebé ukun na’in sira la fornese ba sira. Nudár hakerek nanis ona iha deklarasaun universal direitus umanus Nasoins Unidas nia no Paktu internasionál sira ne’ebé Timor-Leste hadere an no hatuur metin ona iha lei sira Timor-Leste nia, katak ema hotu iha liberdade ba reuniaun no hato’o nia opiniaun sira nudár pratika partisipasaun sidadaun sira nia iha vida sósiu polítika estadu nia labele iha inteverensia ruma husi parte ne’ebé de’it bainhira la lori kro’at hodi ameasa estadu nia vida.
Simplesmente Mauk Moruk uza de’it direitu sira ne’ebé Timor-Leste nia lider sira uluk uza ba buka ukun rasik an no mandatu konstitusional RDTL nia hodi ezije ba povu nia direitu ba atendimentu justu husi estadu no ezije justisa sosiál no justisa ekonómiku.
Estadu ida ne’e simu Mauk Moruk nia kritika ho vingansa no laiha maturidade polítika no legal iha sosiedade ka estadu direitu demokrátiku. Iha setór justisa sei frajil tebes iha Timor-Leste inklui polítiku sira sempre persege no intervene justisa no hakle’uk justisa tuir sira nia interese.
Detensaun no papél sosiedade sivíl sira
Mauk Moruk hela iha prizaun preventiva liu fulan lima ona no porkurador ida iha prokuradoria hatete katak sei presiza tinan ida ba trata kazu Mauk Moruk nia hodi hetan akuzasaun ba tribunal, ami konsidera ne’e nakonu ho intervensaun polítika no manipulasaun vingansa nia.
Mauk Moruk nia advogadu sira mós hetan ameasa husi preman oin-oin hodi labele fó asisténsia legal maka’as ba Mauk Moruk hodi kontinua hetan kondenasaun maka’as husi estadu ida ne’e. organizasaun sosiedade sivíl sira ne’ebé servisu ba direitus umanus ko’alia sai ona ba públiku kona-ba ilegalidade husi rezolusaun husi Parlamentu nasionál ne’e tanba konsidera rezolusaun hanesan ne’e nakonu ho motivu polítiku la’ós motivu legal.
Maske ema barak kestiona revolusaun no operasaun ne’e viola direitu fundamental hasoru mauk Moruk ho nia grupu maibé estadu seidauk foti asaun pozitivu ruma hasoru ejijénsia hirak ne’e no kontinua ho arogante katak desizaun ne’e halo hodi asegura orden konstitusional sira.
Lia da ikus
Ba dala ikus, ami espera katak Mauk Moruk ho nia grupu ne’ebé hetan detensaun bele hetan liberdade iha tempu badak ne’e hodi halo loos prinsipiu direitus fundamental ema nia no valoriza liberdade espresaun ba ema hotu nia nudár lei internasionál no nasionál sira hateten. Husu mós ba parte hotu husi problema Mauk Moruk nia atu refleta katak ita nia direitu ba liberdade no seguransa hetan atake maka’as husi polítiku sira durante halo kapturasaun no detensaun ba Mauk moruk no operasaun forsadu ba ema sira ne’ebé tuir Mauk Moruk. Ba Komunidade Internasionál tomak atu labele taka matan ba ami nia problema ho demokrasia ne’e maibé kontinua tau matan hodi ajuda dudu loos ami nia lider sira hodi kontinua tuir dalan demokrasia ne’ebé ami nia povu buka ho ruin no mate sira nia ran. Ami espera katak karta ne’e bele too iha komunidade internasionál nia meza leten inklui nasaun CPLP ne’ebé agora daudaun halo reuniaun iha Dili-Timor-Leste hodi halo diskusaun kle’an ba ami nia estadu ne’e nia demokrasia.
Evangelino Gusmão Pereira Portavós Forum Estudante Maubere
.
Antes ne’e hotu ba dala uluk la haluha hato’o ami nia hakuak boot ba ita-boot sira ne’ebé buka dame no justisa iha mundu tomak, inklui membru Komunidade País Lingua Portuguesa ne’ebé hala’o daudaun enkontru iha Dili-Timor-Leste.
Ami la haluha ba solidariedade ida ne’ebé ita-boot sira fó durante okupasaun ilegál militár Indonézia nian, ami espera katak mundu tomak kontinua apoiu povu Timor-Leste iha faze harii estadu ho justisa no equidade hodi hamoos kiak no mukit iha sosiedade Timor-Leste nia.
Ami mós espera katak Povu nia espetasaun ba ukun rasik an total no kompletu bele hetan fatin iha tinan sira oin mai. Infelizmente Povu Timor-Leste agora laiha ona opresaun militár husi rai li’ur hodi oho povu hanesan tinan 24 liu ba (1975-1999). Ami kontente tebes moris iha nasaun ida ne’e maibé ami mós hahú deskonfia ami nia lider sira ba harii estadu direitu no demokrátiku tanba ikus-ikus ne’e ami hare ami nia rai atu monu fali ba nasaun sira ne’ebé ho naran nasionalismu hodi estraga fali nia povu rasik.
Sosiedade sivíl hahú iha limitasaun boot ho liberdade ba espresaun no direitu ba liberdade no seguransa. Timor-Leste iha diresaun ekonomia atu monu ba malisan riku soin nia tanba too agora setór agrikultura no setór báziku seluk ne’ebé povu maioria pertense ingnoradu ka la hetan prioridade husi Polítika estadu nia.
Governu investe osan mina no gas ne’ebé limitadu no la sustentável ne’e ba de’it iha infrastrutura boot sira ne’ebé sei benefisia de’it kompañia multinational sira no elite sira ne’ebé iha ligasaun ho kompañia hirak ne’e. diresaun ida ne’e ami fiar katak sei hamosu injustisa ba Povu no sai nudár poténsia ba konflitu iha futuru nasaun ne’e nia. . KRM no Baze legal sira Paulino Gama alias Mauk Moruk hanesan Komandante ba forsa Falintil-Brigada Vemella durante 1975 to 1985 iha ai-laran bainhira Militár Indonézia aneksa no okupa Timor-Leste.
Entre tinan 1984-1985 Mauk Moruk problema ho Komandu rezisténsia, PM atuál Xanana Gusmão kona-ba restruturasaun ba estrutura funu nia, ikus mai Mauk Moruk deside fila ba sidade hamutuk ho Povu sira ne’ebé hetan kaptura ona no submete ba administrasaun Indonézia nia. Mauk Moruk ba iha Indonézia no ba hela iha Olanda husi tinan sira ne’ebé nia sai too tinan 2008 mak fila ba Timor-Leste. Mauk Moruk terus barak ba nasaun ne’e nia ukun rasik an, nia lakon nia família barak inklui nia kaben durante okupasaun ilegál Indonézia nia iha Timor-Leste.
Durante iha Timor-Leste Mauk Moruk harii Konsellu Revolusaun povu Maubere hodi ezije justisa sosiál no justisa ekonómiku ba Povu Timor-Leste ne’ebé liu ona tinan barak moris iha kiak no mukit nia laran. Organizasaun ida ne’e harii bazeia mós ba estrutura ka sistema ekonomia Timor-Leste ne’ebé la justu no la sustentável. Ema barak fó apoiu moral ba movimentu ida ne’e maibé seidauk foti asaun real ba luta kontra injustisa sosiál no ekonomia iha Timor-Leste.
Ami espera katak too iha nia tempu povu tomak sei revolta hodi reklama sira nia direitu ne’ebé ukun na’in sira la fornese ba sira. Nudár hakerek nanis ona iha deklarasaun universal direitus umanus Nasoins Unidas nia no Paktu internasionál sira ne’ebé Timor-Leste hadere an no hatuur metin ona iha lei sira Timor-Leste nia, katak ema hotu iha liberdade ba reuniaun no hato’o nia opiniaun sira nudár pratika partisipasaun sidadaun sira nia iha vida sósiu polítika estadu nia labele iha inteverensia ruma husi parte ne’ebé de’it bainhira la lori kro’at hodi ameasa estadu nia vida.
Simplesmente Mauk Moruk uza de’it direitu sira ne’ebé Timor-Leste nia lider sira uluk uza ba buka ukun rasik an no mandatu konstitusional RDTL nia hodi ezije ba povu nia direitu ba atendimentu justu husi estadu no ezije justisa sosiál no justisa ekonómiku.
Estadu ida ne’e simu Mauk Moruk nia kritika ho vingansa no laiha maturidade polítika no legal iha sosiedade ka estadu direitu demokrátiku. Iha setór justisa sei frajil tebes iha Timor-Leste inklui polítiku sira sempre persege no intervene justisa no hakle’uk justisa tuir sira nia interese.
Detensaun no papél sosiedade sivíl sira
Mauk Moruk hela iha prizaun preventiva liu fulan lima ona no porkurador ida iha prokuradoria hatete katak sei presiza tinan ida ba trata kazu Mauk Moruk nia hodi hetan akuzasaun ba tribunal, ami konsidera ne’e nakonu ho intervensaun polítika no manipulasaun vingansa nia.
Mauk Moruk nia advogadu sira mós hetan ameasa husi preman oin-oin hodi labele fó asisténsia legal maka’as ba Mauk Moruk hodi kontinua hetan kondenasaun maka’as husi estadu ida ne’e. organizasaun sosiedade sivíl sira ne’ebé servisu ba direitus umanus ko’alia sai ona ba públiku kona-ba ilegalidade husi rezolusaun husi Parlamentu nasionál ne’e tanba konsidera rezolusaun hanesan ne’e nakonu ho motivu polítiku la’ós motivu legal.
Maske ema barak kestiona revolusaun no operasaun ne’e viola direitu fundamental hasoru mauk Moruk ho nia grupu maibé estadu seidauk foti asaun pozitivu ruma hasoru ejijénsia hirak ne’e no kontinua ho arogante katak desizaun ne’e halo hodi asegura orden konstitusional sira.
Lia da ikus
Ba dala ikus, ami espera katak Mauk Moruk ho nia grupu ne’ebé hetan detensaun bele hetan liberdade iha tempu badak ne’e hodi halo loos prinsipiu direitus fundamental ema nia no valoriza liberdade espresaun ba ema hotu nia nudár lei internasionál no nasionál sira hateten. Husu mós ba parte hotu husi problema Mauk Moruk nia atu refleta katak ita nia direitu ba liberdade no seguransa hetan atake maka’as husi polítiku sira durante halo kapturasaun no detensaun ba Mauk moruk no operasaun forsadu ba ema sira ne’ebé tuir Mauk Moruk. Ba Komunidade Internasionál tomak atu labele taka matan ba ami nia problema ho demokrasia ne’e maibé kontinua tau matan hodi ajuda dudu loos ami nia lider sira hodi kontinua tuir dalan demokrasia ne’ebé ami nia povu buka ho ruin no mate sira nia ran. Ami espera katak karta ne’e bele too iha komunidade internasionál nia meza leten inklui nasaun CPLP ne’ebé agora daudaun halo reuniaun iha Dili-Timor-Leste hodi halo diskusaun kle’an ba ami nia estadu ne’e nia demokrasia.
Evangelino Gusmão Pereira Portavós Forum Estudante Maubere
.
Sem comentários:
Enviar um comentário
Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.