Jornal Nacional Diário - 20 de novembro de 2015
Prezidenti Republika (PR), Taur Matan Ruak, iha kompetensia Konstitusional atu veta lei partidu politika (parpol) ne’ebe maka Parlamentu Nasional aprova tiha ona.
Segundu Vise Prezidenti Parlamentu Nasional (PN), Aderito Hugu da Costa, hateten katak, Prezidente Republika (PR) Taur Matan Ruak iha kompetensia tomak atu veta lei Parpol ne’ebe mak PN rasik aprova ona final global.
“Kompetensia konstitusional ne’ebe Prezidente Republika iha atu veta ba kualker lei ne’ebe mak PN haruka ba prezidente, iha rai ida ne’e ninia sistema mak ida ne’e duni. Papel ida inportante mos ba prezidente republika mak ida ne’e duni halo promulgasaun ka veta ba lei,” esplika Adeirito Hugu da Costa ba Jornalista sira iha uma fukun PN, Kinta (19/11/2015).
Iha fatin hanesan, deputado Arão Ne de J. Amaral ne’ebe hanesan mos Vise Prezidente Komisaun A, ne’ebe trata asuntu Justisa, Administrasaun Publika no Poder Lokal, realsa katak, PN aprova tiha ona final globar ba lei Partidu Politiku (Parpol), ne’ebe tuir konstitusaun kompetensia Prezidente Republika (PR) Taur Matan Ruak nian atu hakarak halo apresiasaun husu ba Tribunal Trekursu (TR) ne’e kompetensia PR nian relasaun ho inkonstitusionalidade ruma kona ba lei ne’e.
“Mais hakarak hateten katak, tuir ami nia hatene inkonstitusionalidade ne’e laiha, tanba laiha artigu ida hateten iha ne’eba katak kontra konstitusaun, iha pontu inportante ida mak asinantes husi 1500 ba iha 20.000 ne’e, mais ne’e mos laiha inkonstitusionalidade, tanba iha lei ida uluk mos koalia tiha ona kona ba ida ne’e,” Arão Noe esplika.
Deputado bankada CNRT ne’e afrima tan, PR iha kompetensia atu veta lei ne’e bainhira hare iha artigu balun mosu inkonstitusionalidade, mais tenke iha aktu rua ba veta hanesan veta ba inkonstitusionalidade no seluk veta politika. Mais kona ba inkonstitusionalidade PN garante katak laiha.
Nia hatutan tan, kompetensia hari’i partidu ema ida-idak bele hari’’i mais la bele haluha atu harii partidu ne’e oinsa no partidu ida ho ema rihun ida atus lima hari’i partidu atus iha rai laran ne’e mak dehan liberdade de asosiasaun.
“Se hakarak atu hari’i partidu ida partidu ida ho kualidade, tenke iha estrutura eleito, iha manual politika, iha estatutu ne’ebe aprova liu husi kongreso. Hau hare katak partidu barak durante ne’e iha la halo kongresu, tanba ne’e maka hanoin katak presija duni partidu ida ne’ebe hakarak kompete,” hateten Arão Noe.
antes ne’e, Deputado Adriano do Nascimento, atual Prezidente Partidu PD, kontra artigu balun iha lei Partidu Poltiku ne’ebe mak bandu partidu politiku uja lian Rezistensia.
BUP tenki ekilibriu
Husi sorin seluk Bloku Unidade Popular (BUP) nebe kompostu husi partidu lima hanesan PST, PDRT, PMD, PARENTIL, no PLPA husu ba Governu no PN tenki ekilibru, tamba sa mak depois de eleisaun mak hetan subsidi.
“BUP la tau ida ne’e hanesan perkupasaun maibe ami tau liu maka kona ba lei ne’e nia intensaun motivu ba partidu sira nebe asentu parlamentu mak lalos, signifika se ami la hetan subsidiu BUP la partisipa, ami laos ida ne’e, ami laos orientasun ba osan, BUP kontinua lao. Ami hakarak tenki iha ekilibriu ba partidu hotu-hotu,” afirma Vise Presidente BUP, Ermenegildo “Kupa” Lopes.
Kupa mensiona katak, BUP agradese ba Prezidente Republika nebe iha inisitiva diak hodi lori alterasaun de lei husi Parlamentu Nasional nebe aprova, atu reprezenta ba Presidente Republika hodi halo promulgasaun tamba Presidente konseidera ida ne’e hanesan la tuir lei Inan nian
“Presidente Republika garantia Konstitusaun tamba ne’e ami hakarak hato’o Parabens ba presidente tamba iha inisiativa diak hakarak lori alterasaun de lei husi Parlamentu Nasional nebe aprova, atu reprezenta ba Presidente Republika hodi halo promulgasaun tamba Presidente konseidera ida ne’e hanesan la tuir lei inan nian,” Kupa hatutan.
Nia afirma katak, hanesan lei inan iha neba garantia sistema multi partilarismu tamba lakoi halakon kona ba ida ne’e maka lei partidu politikus nebe apresenta husi Parlamentu Nasional, Presidente lori ba tribunal, ne’e diak tanba antes ne’e hanesan bloku unidade popular la konkorda. Purexemplu primeiru katak tenki hare Timor ne’e persiza partidu barak tamba Konstitusaun mak eskreve, segundu, lei ne’e iha alterasaun katak iha partidus politikus hotu hotu katak se lahetan subsidi so elisaun hotu mak bele hetan subsidi ne’e siknifika katak viola ona lei partidus politiku ne’e.
Nia hatutan kualker partidu nebe deit mak legal ona hanesan tuir lei partidus politikus, tribunal rekursu mak fo lezitiminidade tamba iha ne’e tribunal mak as ona, tamba aseita ona katak partidu ne’e legal mais tamba sa mak parlamentu no governu atu hasai fila fali, katak elisaun hotu mak hetan fali subsidi, entaun partidu nebe ezisti atu kompete ba elisaun ne’e hetan osan husi nebe.
Kupa lia tun tan dehan, ema hotu hotu atu hari partidu laos nia objektivu atu hetan osan, ne’e hotu hotu lahanesan, osan ne’e hira kompara esperensia ba elisaun 2007 tantu 2012 kada partidu hetan deit 15 mill to’o 30 mill wainhira halo koligasaun, se sura ba partidu ida hakarak hari nia cede no kampanha anivel 13 munisipiu ne’e ki’ik liu tantu ida ne’e problema bo’ot. Nia dehan
“Atu muda mentalidade iha Timor ne’e ita labele hakarak hatudu atetude so ita deit mak bele ukun rai ida ne’e tamba ne’e hakarak hatete povu ida ne’e laos partense ba partidu ida deit ne’e laos ema nia kusta maibe povu rai ida ne’e nian,” Kupa hatutan.
Nia mos preokupa katak partidu nebe lolos tenki iha cede iha kada munisipiu maibe kuase tinan barak ona laiha cede, ida ne’e hanesan failansu ida husi CNE tamba lei fraku labele halo fiskalisaun ba partidu sira ne’e.
“Hau hakarak hatete katak ba partidu foun nebe rejistu ba 20mill mais iha neba mos hatete partidu sira tenki iha cede iha munisipiu hotu hotu maibe to’o agora kuase tinan barak ona sira nebe partidu asentu parlamentar kada kadeira sira U$50 mill maibe partidu sira nebe hetan subsidi husi governu ne’e barak mak iha munisipiu cede laiha, tamba ne’e orgaun kompotente rasik hanesan CNE tamba lei fraku sira labele fiskalisa ba partidu nebe hetan subsidi ne’e” Kupa tenik. mia/nes
Foto de BUP, Facebook.
.
Sem comentários:
Enviar um comentário
Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.