“Pensaun Vitalisia Hatodan OJE Hamosu Injustica Sosial”

.

Jornal Nacional Diario - Tersa-Feira, 28 Maiu 2013 

Organizasaun Naun Govermental (ONG) Luta Hamutuk (LH) husu atu Parlamentu Nasional (PN) iha obrigasaun moral hodi halo revisaun ba pensaun vitalisia tanba karakter pensaun vitalisia ne’ebe mak oras ne’e dadaun implementa so hatidan deit orsamentu estadu nian kada tinan. 

Ejijensia ne’e hato’o husi directur ejekutivu LH Mericio Akara ba JNDiario iha nia servisu fatin, palapasu, segunda (27/5) hodi hatan ba estetmentu Prezidenti Parlamentu Nasional Vucente Guterres ne’ebe fo sai iha media imprime katak, atu muda lei pensaun vitalisia ne’e propaganda politika husi partidu politiku sira para hetan kadeira. 

Argumenru ho logika ne’ebe mak mosu iha kampania eleitoral hatudu iha partidu lubun ida mak uza argumentu revizaun pensaun vitalisia ba material kampanha nian, husi partidu sira ne’e, dadaun hetan asentu iha PN hanesan Partidu FRENTE-MUDANCA e barak mak lulun biti, sera que FRENTE-MUDANCA ho partidu-selu-seluk tan, identiku ho propaganda??? 

Resposta ne’e iha partidu nia ibun. Hahu husi kriasaun lei pensaun vitalisia, kestaun ida ne’ebe sai preokupasaun ema hotu nian, tanba konsidera lei refere la fo benefisiu ba povu maibe benefisia deit ba grupu elit balun iha Timor Leste. 

Mosu argumentu alternativa katak, lei pensaun vitalisia ne’e tuir lolos ba deit ema ne’ebe fundador nasaun, heroi no ema ne’ebe fo kontribuisaun ho fo nia an tomak ba nasaun hahu husi luta to’o agora, maibe laos ba ema ne’ebe eis deputadu ka membru governu ne’ebe sei produktivu hela. 

Mericio Akara observa katak, pensaun vitalisia ne’e laos aat hotu, maibe ninia regras no criteria mak tenki hadia hanesan reorganiza, hare bar alidade fundador nasaun ne’e labarik ida, sira merese duni, agora sira eis deputadu no membru governu ne’ebe ativu bele mos hetan pensaun vitalisia, maibe labele 100%, sira bele hetan 50%. 

“Ami la’os lakonkorda pensaun vitalisia, maibe presiza reviu fali para fo ba ema ne’ebe merese duni hanesan fundador nasaun, ema sira ne’ebe deputadu bele iha direitu ba gaji pokok deit, basa tenki apresia sira nia servisu,” Direktur Ezekutivu Luta Hamutuk Mericio Akara sujere. 

Tuir Luta Hamutuk, kuandu reviu lei ne’e iha impaktu pozitivu hanesan ema ne’e iha direitu ba gaji pokok pursentu 50 entaun la fo beban ba ita nia OJE. 

Basa natureza orsamentu estadu nian ne’e tenki distribui ho justu, uluk deputadu sira goja ona, agora mos goja tan entaun bainhira los mak povu ki’ik bele goja nia direitu hodi simu osan ne’ebe bele sufisiente. 

“Ami husu membru Parlamentu reviu fali lei pensaun vitalisia, reviu laos atu hapara, maibe atu hadia buat ne’ebe lolos, se lae be fo impaktu ba iha futuru,” Mericio Akara husu. 

Estadu tenki fo osan ba ema ne’ebe iha direitu atu hetan, direitu ne’e mos la bele maman liu fali ema ne’ebe servisu maka’as hanesan Polisia, F-FDTL ne’ebe fo seguransa, mestri sira ne’ebe eduka futuru rai ne’e nian, nune’e mos parteira no mediku sira ne’ebe fo salavasaun ba ita nia moris. Se wainhira halo komparasaun ema hirak ne’e simu osan U$200 ba leten, maibe hirak ne’ebe kona ba pensaun vitalisia goja osan barak liu fali mais la halo servisu hodi kontribui ba nia nasaun, tuir ida-idak ninia kapasidade. 

“Ida ne’e diskriminasaun boot ba ita, Estadu halo injustisa ba ninia povu rasik, estadu fakar deit osan, tanba la jere osan ho diak, fakara deit ba ema balun ne’ebe lolos ne’e la presiza ona, tanba moris ne’e sufisiente ona ba sira,” dehan Mericio Akara. 

Mericio Akara salienta, tempu ona membru PN iha sentidu humanu katak, hanoin nia povu ne’ebe sei kiak, no sentidu de estadu katak labele fo beban bo’ot ba estadu, tanba osan hotu mai husi mina no gas deit, sei kria konfujaun tanba ne’e diak liu poupa agora nune’e bele uza iha futuru. 

 Hatan ba promesa politiku ne’ebe mak mosu iha kampania eleitoral, Mericio esplika katak, iha kampania sira promete bar-barak inklui muda lei, maibe politika mak hanesan ne’e, realdiade la tuir saida mak sira koalia, indikador mak ne’e, orsamentu ne’ebe sira aprova ne’e laos ba ema kiak maibe atu sustenta deit ema riku. 

.